Evenwichtsstoornissen: oorzaken en behandeling

Ons evenwicht wordt via complexe processen in de hersenen geregeld. De informatie vanuit de ogen, de spieren en gewrichten en de evenwichtsorganen moeten correct geïnterpreteerd worden om in elke situatie gepast te kunnen reageren. We hebben 2 evenwichtsorganen, een in elk oor. Deze evenwichtsorganen sturen informatie over de beweging en de positie van ons hoofd naar de hersenen. Ze zorgen er ook voor dat wij tijdens het bewegen de omgeving scherp kunnen blijven zien. Door een aandoening van het evenwichtsorgaan, kunnen deze processen verstoord geraken. Je voelt je dan duizelig of instabiel, en dit kan soms een lange tijd aanhouden.

Mensen met evenwichtsstoornissen hebben soms de neiging snelle hoofdbewegingen of drukke omgevingen te vermijden omdat ze die als onprettig ervaren. Dit kan dan weer leiden tot bijkomende klachten zoals nekpijn, maar ook isolatie, angst of depressieve gevoelens.

Er zijn verschillende aandoeningen die evenwichtsproblemen en/of duizeligheid kunnen veroorzaken. Meestal zijn deze relatief onschuldig van aard. Toch is het aangewezen bij een arts langs te gaan wanneer je herhaaldelijk duizelig bent of een aanval van hevige draaiduizeligheid hebt meegemaakt.

Wat is vestibulaire revalidatie?

Vestibulaire revalidatie omvat een reeks specifieke oefeningen die als doel hebben de hersenen om te leren gaan met duizeligheidsklachten. Samen zoeken we het juiste niveau van training om je persoonlijke doelen te bereiken. Je doorloopt een geïndividualiseerd revalidatietraject, bestaande uit oefeningen voor blikstabilisatie, balans en gewenning. Naast individuele begeleiding, krijg je ook een thuisoefenprogramma waar je zelf mee aan de slag gaat.

Over welke aandoeningen gaat het?

Acute uitval van het evenwichtsorgaan

Deze aandoening wordt ook aangeduid als ‘neuritis vestibularis’. Bij een neuritis gaan we ervan uit dat de uitval van een van beide evenwichtsorganen veroorzaakt wordt door een ontsteking van de evenwichtszenuw of het evenwichtsorgaan. De precieze oorzaak is tot op heden niet gekend. Men vermoedt dat een virale infectie hierin een rol kan spelen.

De aandoening begint met een episode van heftige draaiduizeligheid, die gepaard kan gaan met braken en valneiging. Vaak zijn de klachten zo hevig, dat een opname in het ziekenhuis noodzakelijk is. Over het verloop van een paar weken verbeteren de klachten maar soms ondervinden patiënten nog instabiliteit en een wazig zicht bij snelle hoofdbewegingen. Concentratiestoornissen en vermoeidheid gaan hier ook dikwijls mee gepaard.

Er bestaan ook andere aandoeningen die tot een uitval van een of beide evenwichtsorganen kunnen leiden, zoals bijvoorbeeld een goedaardige tumor (schwannoma) op de evenwichtszenuw. Een uitval kan ook het gevolg zijn van bepaalde medicatie. De diagnose van uitval wordt gesteld op basis van de klachten en bijkomende onderzoeken, uitgevoerd door de neus-keel-oorarts en eventueel de neuroloog.

In het geval van een neuritis is het belangrijk om zo snel mogelijk weer in beweging te komen eens de draaiduizeligheid voorbij is. De hersenen moeten immers wennen aan de veranderde input van het evenwichtsorgaan. In een acuut stadium volstaan 2 of 3 sessies vestibulaire revalidatie om je te begeleiden in het opnieuw opnemen van je dagelijkse activiteiten. Er worden balanstests en vragenlijsten afgenomen. Daarna krijg je uitleg en een thuisoefenprogramma op maat. Na een aantal weken evalueren we of je evenwicht zich voldoende herstelt. Heb je al een langere tijd een eenzijdige uitval van het evenwichtsorgaan, of heb je een uitval aan beide kanten, dan is er vaak een intensievere begeleiding nodig, met dynamische staptraining op de loopband (zie Balance Tutor).

PPPD

PPPD staat voor Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid. Het gaat hierbij om een aanhoudend (> 3 maanden) gevoel van duizeligheid, ijlhoofdigheid of instabiliteit, aanwezig bij het rechtop staan of bewegen. De klachten nemen dikwijls toe in drukke omgevingen en bij blootstelling aan visuele prikkels. Daarom spreekt men ook wel eens van het ‘supermarktsyndroom’.

PPPD kan verschillende oorzaken hebben, maar ontstaat vaak na een alleenstaand of terugkerend probleem van het evenwichtsorgaan, bijvoorbeeld een acute uitval of de ziekte van Menière. Bij PPPD is de aandoening in het evenwichtsorgaan verdwenen, maar blijven de klachten aanwezig. Dit komt omdat de hersenen overgevoelig zijn geworden voor bepaalde prikkels, voornamelijk van het visueel systeem.

Vestibulaire revalidatie helpt je te begrijpen hoe PPPD ontstaat en aanhoudt. Door balans- en gewenningsoefeningen onder begeleiding leer je lichaamseigen informatie opnieuw te interpreteren en te vertrouwen. De kinesitherapeut helpt je ook om de overgevoeligheid aan beweging in de omgeving of eigen beweging te verminderen door je hier gedoseerd aan bloot te stellen. In sommige gevallen kan ook relaxatietherapie gunstig zijn.

BPPV

Ons evenwichtsorgaan bestaat uit 3 halfcirkelvormige kanalen en 2 otolietorganen. De kanalen registreren draaibewegingen van het hoofd in alle richtingen. De otolietorganen registreren versnelling en vertraging en de positie van het hoofd ten opzichte van de zwaartekracht. Op de otolietorganen bevinden zich kleine kristallen, genaamd otoconia. Deze kristallen ondervinden een invloed van de zwaartekracht en verzekeren zo de normale werking van de otolietorganen. In de 3 kanalen horen er geen kristallen te zitten. Bij benigne paroxysmale positionele vertigo (BPPV) komen de kristallen van de otolieten terecht in een of meerdere van de kanalen, meestal het achterste kanaal omdat dit het laagst gelegen is wanneer we op de rug liggen. Dit kan spontaan gebeuren of na een trauma (bijvoorbeeld een val op het hoofd). Bij bepaalde bewegingen van het lichaam en hoofd, zoals bukken en weer rechtkomen, zullen de kristallen in het kanaal in beweging komen en de zenuwcellen stimuleren. Het gevolg hiervan is dat we kortdurend (minder dan een minuut) draaiduizelig worden. Er zal ook een snelle oogbeweging te zien zijn tijdens het ervaren van de draaiduizeligheid. Deze oogbeweging noemen we een nystagmus.

Afhankelijk van het kanaal waar de kristallen zich bevinden, zal BPPV gediagnosticeerd worden door de patiënt op de zij te rollen of naar achteren te kiepen. Indien de draaiduizeligheid (vertigo) en nystagmus kunnen worden opgewekt, voeren we een bevrijdingsmanoevre uit. De bedoeling hiervan is de kristallen uit de kanalen te krijgen en weer op hun juiste plaats terecht te laten komen.

Centrale oorzaken van duizeligheid of instabiliteit

Het vestibulair systeem beperkt zich niet tot de perifeer vestibulaire eindorganen in het binnenoor alleen. Ook in de kleine hersenen en de hersenstam bevinden zich vestibulaire kernen waar informatie binnenkomt en verwerkt wordt. Dankzij die vlotte verwerking, voelen wij ons niet duizelig en volgt er een gepaste reactie op bijvoorbeeld een snelle hoofdbeweging. De kleine hersenen mag je beschouwen als een centrum waar beweging gecoördineerd en gefinetuned wordt. Indien we neurologische schade, bijvoorbeeld door een bloeding, zuurstoftekort of tumor, oplopen in deze hersengebieden, kunnen we ook duizeligheid en evenwichtsproblemen ondervinden. De revalidatie bestaat dan voornamelijk uit functionele balanstraining en oculomotorische oefeningen indien van toepassing.

Balance Tutor^TM

Binnen de evenwichtstherapie werken we met een specifiek toestel, de Balance Tutor^TM. Dit is een loopband die op veilige wijze onverwachte evenwichtsverstoringen aanbrengt. Deze verstoringen kunnen zowel vanuit stand als tijdens het stappen plaatsvinden, wat het concept erg functioneel maakt. Aangezien de patiënt beveiligd is met een harnas, kunnen we intensieve evenwichtsoefeningen zonder het risico op een val.

Vragen?

Contacteer Clara De Somer, kinesitherapeut

clara.desomer@sintlievenspoort.be

09 268 26 26 of 0478 51 34 49

Sint-Lievenspoortstraat 129

9000 Gent

Maak een afspraak