Hoe ontstaan evenwichtsproblemen?
We hebben 2 evenwichtsorganen, een in elk oor. Deze evenwichtsorganen sturen informatie over de beweging en de positie van ons hoofd naar de hersenen. Deze complexe processen regelen ons evenwicht. Ze zorgen er ook voor dat wij tijdens het bewegen de omgeving scherp kunnen blijven zien. Door een aandoening van het evenwichtsorgaan, kunnen deze processen verstoord geraken. Je voelt je dan duizelig of instabiel. Deze evenwichtsproblemen kunnen soms een lange tijd aanhouden.
Wie een evenwichtsstoornis heeft, heeft soms de neiging snelle hoofdbewegingen of drukke omgevingen te vermijden omdat die als onprettig ervaren worden. Dit kan dan weer leiden tot bijkomende klachten zoals nekpijn, maar ook isolatie, angst of depressieve gevoelens.
Er zijn verschillende aandoeningen die evenwichtsproblemen en/of duizeligheid kunnen veroorzaken. Meestal zijn deze relatief onschuldig van aard. Toch is het aangewezen bij een arts langs te gaan wanneer je herhaaldelijk duizelig bent of een aanval van hevige draaiduizeligheid hebt meegemaakt. Je hebt dan misschien wel baat bij vestibulaire therapie.
Vestibulaire revalidatie omvat een reeks specifieke oefeningen die als doel hebben de hersenen om te leren gaan met duizeligheidsklachten. Een kinesist maakt een traject op maat om je evenwichtsproblemen aan te pakken.
Wat is vestibulaire therapie?
Vestibulaire revalidatie omvat een reeks specifieke oefeningen die als doel hebben de hersenen om te leren gaan met duizeligheidsklachten. De kinesist zoekt samen met jou het juiste niveau van training om je persoonlijke doelen te bereiken. Je doorloopt een geïndividualiseerd revalidatietraject, bestaande uit oefeningen voor blikstabilisatie, balans en gewenning. Naast individuele begeleiding, krijg je ook een thuisoefenprogramma waar je zelf mee aan de slag gaat.
Hier vind je meer praktische info over vestibulaire therapie in het CAR.
Over welke aandoeningen gaat het?
Acute uitval van het evenwichtsorgaan
Deze aandoening wordt ook aangeduid als ‘neuritis vestibularis’. Bij een neuritis gaan we ervan uit dat de uitval van een van beide evenwichtsorganen veroorzaakt wordt door een ontsteking van de evenwichtszenuw of het evenwichtsorgaan. De precieze oorzaak is tot op vandaag niet gekend. Men vermoedt dat een virale infectie hierin een rol kan spelen.
De aandoening begint met heftige draaiduizeligheid, die gepaard kan gaan met braken en valneiging. Vaak zijn de klachten zo hevig, dat een opname in het ziekenhuis noodzakelijk is. Na een paar weken verbeteren de klachten, maar soms ondervinden patiënten nog instabiliteit en een wazig zicht bij snelle hoofdbewegingen. Concentratiestoornissen en vermoeidheid gaan hier ook dikwijls mee gepaard.
Er bestaan ook andere aandoeningen die tot een uitval van een of beide evenwichtsorganen kunnen leiden, zoals bijvoorbeeld een goedaardige tumor (schwannoma) op de evenwichtszenuw. Een uitval kan ook het gevolg zijn van bepaalde medicatie. De diagnose van uitval wordt gesteld op basis van de klachten en bijkomende onderzoeken, uitgevoerd door de neus-keel-oorarts en eventueel de neuroloog.
In het geval van een neuritis is het belangrijk om zo snel mogelijk weer in beweging te komen eens de draaiduizeligheid voorbij is. De hersenen moeten namelijk wennen aan de veranderde input van het evenwichtsorgaan. In een acuut stadium volstaan 2 of 3 sessies vestibulaire revalidatie om je te begeleiden in het opnieuw opnemen van je dagelijkse activiteiten. We nemen balanstests en vragenlijsten af. Daarna krijg je uitleg en een thuisoefenprogramma op maat. Na een aantal weken evalueren we of je evenwicht zich voldoende herstelt. Heb je al een langere tijd een eenzijdige uitval van het evenwichtsorgaan, of heb je een uitval aan beide kanten, dan is er vaak een intensievere begeleiding nodig, met dynamische staptraining op de loopband (zie Balance Tutor).
PPPD
PPPD staat voor Persisterende Positionele Perceptie Duizeligheid. Het gaat hierbij om een aanhoudend (> 3 maanden) gevoel van duizeligheid, ijlhoofdigheid of instabiliteit, bij het rechtop staan of bewegen. De klachten nemen vaak toe in drukke omgevingen en bij blootstelling aan visuele prikkels. Daarom spreekt men ook wel eens van het ‘supermarktsyndroom’.
PPPD kan verschillende oorzaken hebben, maar ontstaat vaak na een alleenstaand of terugkerend probleem van het evenwichtsorgaan, bijvoorbeeld een acute uitval of de ziekte van Ménière. Bij PPPD is de aandoening in het evenwichtsorgaan verdwenen, maar blijven de klachten aanwezig. Dit komt omdat de hersenen overgevoelig zijn geworden voor bepaalde prikkels, voornamelijk van het visueel systeem.
Vestibulaire revalidatie helpt je te begrijpen hoe PPPD ontstaat en aanhoudt. Door balans- en gewenningsoefeningen onder begeleiding leer je lichaamseigen informatie opnieuw te interpreteren en te vertrouwen. De kinesitherapeut helpt je ook om de overgevoeligheid aan beweging in de omgeving of eigen beweging te verminderen door je hier gedoseerd aan bloot te stellen. In sommige gevallen kan ook relaxatietherapie gunstig zijn.
BPPV
Ons evenwichtsorgaan bestaat uit 3 halfcirkelvormige kanalen en 2 otolietorganen. De kanalen registreren draaibewegingen van het hoofd in alle richtingen. De otolietorganen registreren versnelling en vertraging, en de positie van het hoofd ten opzichte van de zwaartekracht. Op de otolietorganen bevinden zich kleine kristallen (otoconia). Deze kristallen ondervinden een invloed van de zwaartekracht en verzekeren zo de normale werking van de otolietorganen. In de 3 kanalen horen er geen kristallen te zitten. Bij benigne paroxysmale positionele vertigo (BPPV) komen de kristallen van de otolieten terecht in een of meerdere van de kanalen, meestal het achterste kanaal omdat dit het laagst gelegen is wanneer we op de rug liggen. Dit kan spontaan gebeuren of na een trauma (bijvoorbeeld een val op het hoofd). Bij bepaalde bewegingen van het lichaam en hoofd, zoals bukken en weer rechtkomen, zullen de kristallen in het kanaal in beweging komen en de zenuwcellen stimuleren. Het gevolg hiervan is dat we kortdurend (minder dan een minuut) draaiduizelig worden. Er zal ook een snelle oogbeweging te zien zijn tijdens het ervaren van de draaiduizeligheid. Deze oogbeweging noemen we een nystagmus.
Afhankelijk van het kanaal waar de kristallen zich bevinden, zal BPPV vastgesteld worden door je op de zij te rollen of naar achteren te kiepen. Als de draaiduizeligheid (vertigo) en nystagmus kunnen worden opgewekt, voeren we een bevrijdingsmanoevre uit. Zo kunnen we de kristallen uit de kanalen krijgen en weer op hun juiste plaats terecht laten komen.
Centrale oorzaken van duizeligheid of instabiliteit
Het vestibulair systeem bevindt zich niet alleen in het binnenoor. Ook in de kleine hersenen en de hersenstam bevinden zich vestibulaire kernen waar informatie binnenkomt en verwerkt wordt. Dankzij die vlotte verwerking voelen we ons niet duizelig en volgt er een gepaste reactie op bijvoorbeeld een snelle hoofdbeweging. De kleine hersenen zijn als een centrum waar beweging gecoördineerd en gefinetuned wordt. Als we neurologische schade (bijvoorbeeld door een bloeding, zuurstoftekort of tumor, oplopen in deze hersengebieden, kunnen we ook duizeligheid en evenwichtsproblemen ondervinden. De revalidatie bestaat dan voornamelijk uit functionele balanstraining en oculomotorische oefeningen indien van toepassing.
Een afspraak maken?
Clara De Somer, kinesitherapeut
clara.desomer@sintlievenspoort.be
0478 51 34 49
Sint-Lievenspoortstraat 129
9000 Gent
